Grodzisko Zamczysko

Rezerwat historyczny "Zamczysko", 5 km na północ od wsi Kampinos. Od wieków okoliczna ludność te tajemnicze, porośnięte drzewami wysokie wały na wydmowym cyplu wrzynającym się w bagna - nazywała Starym Zamczyskiem. Cypel opasują dwa pierścienie wałów - niższy, zewnętrzny i wyższy, wewnętrzny wznoszący się do 6 m ponad poziomem łąk. Tworzą one zarys owalu 0 wymiarach 40 x 50 m. Wyraźnie widać, że tak wały, jak i otaczające je dwa rowy-fosy wykonane zostały celowo.

Kto, kiedy i po co zbudował tak potężny obiekt w głębi puszczańsko-bagiennych ostępów? Na te pytania częściowo odpowiedzieli archeolodzy. Choć prowadzone w 1980 r. badania były skromne, zgodnie z poprzednimi przypuszczeniami oraz nazwą, miejsce to okazało się obronnym grodem. Na podstawie znalezionych ułamków naczyń ustalono, że zbudowano go w XIII w. Na tle ówczesnych wydarzeń historycznych było to zrozumiałe, bowiem wiek XIII obfitował w częste najazdy wojowników pruskich, litewskich i ruskich na Mazowsze. Zagony przechodziły tuż obok bagien i puszczy, kierując się na zachód ku Bzurze i ziemi łęczyckiej, po drodze paląc osady, zabijając ludzi i biorąc jeńców. Przypuszcza się więc, że właśnie te najazdy zmusiły puszczańską ludność do zbudowania obwarowanego miejsca, w którym znajdowała schronienie. Nie znaleziono tu żadnych śladów walki - najeźdźcy zbytnio obawiali się zdradliwych bagien, a nie znając ukrytych przejść - omijali je. Udało się ustalić, że piaszczyste wały zwieńczone były drewnianą palisadą, w obrębie nich odkryto pozostałości glinianego pieca, co może świadczyć o zamieszkiwaniu grodu przez dłuższy czas.

Na zewnętrznym wale znajduje się ogrodzona drewnianym płotem mogiła nieznanego z nazwiska partyzanta. Poległ w 1944 r., w czasie koncentracji w puszczy partyzanckich oddziałów idących na pomoc warszawskim powstańcom. Puszczański gród i leśną mogiłę dzieli 700 lat spinających klamrą dzieje Puszczy Kampinoskiej i są ich kwintesencją. Choć na obszarze puszczy zachodziło w ciągu tych lat wiele innych wydarzeń utrwalonych w mogiłach czy pomnikach - każdą wędrówkę po niej należy zacząć właśnie od rezerwatu "Zamczysko".